Aile içindeki denge ve düzenin oluşturulmasında büyük önem taşıyan disiplin, çoğunlukla “cezalandırma” ile eş anlamlı olarak değerlendirilmektedir. Oysa gerçek anlamda disiplin, çocuğun topluma uyumunu ve davranışını doğru yönlendirmeyi ifade etmektedir. Her ne kadar kelime anlamıyla “katılık” ve “kuralcılık” gibi kavramları çağrıştırıyor olsa da aslında disiplinin amacı; çocuğa istendik yönde davranış ve alışkanlıkları kazandırmak, kendi kendini denetlemesini yani iç denetimini sağlamak ve çocukta içselleşmiş bir sorumluluk duygusu oluşturmaktır.
Çocuk eğitiminde davranışı yönlendirirken genellikle yapılan birinci hata yanlış davranışı görmezlikten gelmek; ikinci hata ise ilk olarak cezaya başvurmaktır.
Dayak ve zor kullanarak çocuğunun davranışını yönlendirmeyi amaçlayan bir anne baba, çocuğun kendilerine karşı korku, öfke ve kızgınlık içinde olmasına; çevresine karşı saldırgan davranışlar sergilemesine; sorunlarını şiddet yoluyla çözmeyi öğrenmesine; zayıf bir vicdan ve ahlâk geliştirmesine yol açabilir.
Disiplin; davranışı yönlendirme olduğuna göre, çocuğuna istenilen yönde davranışlar kazandırmak isteyen anne baba çocuğunu ceza ile tehdit etmek yerine çocuğuna açık, basit ve uygulanabilir kurallar koyabilir. Ancak kurallar uygulanırken mutlaka tutarlı olunmalıdır.
Eğer bir çocuk, yanlış bir davranış (kabul edilemeyecek bir davranış) sergiliyorsa bunun için kendince geçerli bir nedeni vardır. Mesela temelinde sevgi, ilgi ve alâka görme ihtiyacı yatıyor olabilir. Hatta çocuk istenmeyen bir davranışta ısrar ediyorsa bu ısrarında mutlaka anne-babaya yönelik bir amaç veya bir mesaj bulunuyordur. Özellikle istenmeyen bir davranışı bile bile tekrar etmek bazen anne-babayı cezalandırma ile eş anlamlı bile olabilir. (Okul başarısı konusunda aşırı duyarlı olan bir anne-babaya “Başarısız” yazılı kâğıdını sevinçle göstermek gibi).
Çocuğumuzun sakin, huzurlu, doğru ve istendik yönde davranışlar göstermesini istiyorsak, öncelikle istenmeyen davranışı göstermesindeki amacı ve bize vermeye çalıştığı mesajı doğru okumalı, bu yanlış davranışının temelinde yatan gerçek ihtiyacını gidermeye çalışmalıyız.
Unutmayalım ki yeterince sevilen, ihmal ve istismar edilmeyen, kendisine emek ve zaman verilen, konuştuğu zaman ilgiyle dinlenilen çocuklar, hiçbir zaman disiplinsiz davranma ihtiyacı duymazlar.
Necla Heybeci Yılmaz
